Ηπροοπτική συμφωνίας για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, η οριστικοποίηση της οποίας αναμένεται το προσεχές φθινόπωρο, επηρεάζει καταλυτικά τον εκλογικό σχεδιασμό και τη δυναμική των πολιτικών εξελίξεων.Η σχετική συζήτηση θα ξεκινήσει τον Απρίλιο, όταν επισημοποιηθούν από τη Eurostat η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος και το μέγεθός του. Αλλά κατάληξη δεν πρόκειται να υπάρξει πριν από τις ευρωεκλογές, για να μην μπει στην προεκλογική ατζέντα των κομμάτων στις βόρειες χώρες το ελληνικό ζήτημα και να μην ενισχυθούν ακόμη περισσότερο οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις, με την απλουστευτική ανάλυση ότι για μια ακόμη φορά γίνονται «δώρα» στους υπερχρεωμένους τηςευρωζώνης.Αυτονόητο θεωρείται ότι όταν έρθει η ώρα της τελικής κρίσης, οι εταίροι και πιστωτές θα ζητήσουν εθνική δέσμευση, δηλαδή και την υπογραφή της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε οποιαδήποτε συμφωνία για την απομείωση του ελληνικού χρέους, η οποία ασφαλώς και θα περιλαμβάνει όρους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προβλέπεται να δώσει τη συγκατάθεσή του, επικαλούμενος ότι δεν συμμετείχε στη διαπραγμάτευση, και αυτό εκ των πραγμάτων θα φέρει πολύ κοντά το ενδεχόμενο εκλογών, εφόσον δεν έχουν στηθεί τριπλές κάλπες τον Μάιο (δηλαδή μαζί με τις ευρωεκλογές και τις εκλογές ΟΤΑ). Γιατί σε μια τέτοια περίπτωση έλλειψης διακομματικής συναίνεσης στη χώρα για αυτό το μεγάλο ζήτημα, θεωρείται πολύ πιθανό ότι οι δανειστές θα θελήσουν ένα ξεκαθάρισμα του πολιτικού τοπίου ώστε να ξέρουν ποιος θα είναι ο συνομιλητής τους την επόμενη μέρα.Αλλωστε, η συμφωνία για το χρέος θέτει εκ των πραγμάτων και το δίλημμα των επόμενων εκλογών: Ποιος είναι ο καταλληλότερος να χειριστεί τη διαπραγμάτευση για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, που αποτελεί μονόδρομο για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα και την ένταξη στον κύκλο της ανάκαμψης.
Οταν η κυβέρνηση λέει για τον ΣΥΡΙΖΑ ότι δεν θα προλάβει να σκίσει τα Μνημόνια, αυτό ακριβώς εννοεί: ότι αν ολοκληρωθεί η συμφωνία για το χρέος, τότε θα τελειώσει η εποχή των Μνημονίων όπως την ξέρουμε, θα τελειώσουμε και με τους τριμηνιαίους ελέγχους της τρόικας, όπως τους βιώνουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν ισχυροί δημοσιονομικοί περιορισμοί και αυστηρή εποπτεία, κάθε άλλο, όμως οι συμβολισμοί θα είναι διαφορετικοί και η πιθανότητα επιστροφής στις αγορές θα διαγράφεται στον ορίζοντα.Η έναρξη της ελληνικής προεδρίας της Ε.Ε. τον Ιανουάριο θα γίνει επισήμως στις 8 Ιανουαρίου με τη συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων στο Ζάππειο και μια εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής στην οποία θα παραστούν ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού ΣυμβουλίουΧέρμαν βαν Ρομπέικαι ο πρόεδρος του ΕυρωκοινοβουλίουΜάρτιν Σουλτς. Στις 13 Ιανουαρίου ο πρωθυπουργός θα παρουσιάσει τις προτεραιότητες της ελληνικής προεδρίας της Ε.Ε. στο Στρασβούργο, ενώ στη διάρκεια του εξαμήνου θα πραγματοποιηθούν τέσσερις Σύνοδοι Κορυφής της Ε.Ε. και πολλά υπουργικά συμβούλια.Για την κυβέρνηση τουΑντώνη Σαμαράη προεδρία της Ε.Ε. αποτελεί ευκαιρία θετικής δημοσιότητας, αλλά και ενός μορατόριουμ με τους δανειστές προκειμένου να μη διακινδυνευθούν πολιτικά ατυχήματα και αναστάτωση που μπορεί να διαχυθεί στον ευρωπαϊκό Νότο.
Οπως πολλά δείχνουν, οι εταίροι δεν θέλουν πολιτική αστάθεια εδώ στη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας, που καταλήγει στις ευρωεκλογές, οι οποίες θα χαρακτηριστούν από την άνοδο λαϊκιστικών και αντιευρωπαϊκών δυνάμεων (το ένα τρίτο των εδρών του Ευρωκοινοβουλίου αναμένεται να καταληφθεί από ευρωβουλευτές τέτοιων κομμάτων). Για το λόγο αυτό οι επικεφαλής του κλιμακίου της τρόικας αναμένεται επιστρέφοντας στην Αθήνα (στις 7 Ιανουαρίου με βάση το μέχρι στιγμής σχεδιασμό) να είναι ασυνήθιστα εγκρατείς.Κυβερνητικές πηγές προβλέπουν ότι η επόμενη δόση των 4,9 δισ. ευρώ θα καταβληθεί τμηματικά, ακριβώς επειδή η αξιολόγηση δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί στην ώρα της. Και εκτιμούν ότι αρκετές εκκρεμότητες θα αφεθούν προκειμένου να μη «στραβώσει» η διαπραγμάτευση και να μην πιεστεί υπερβολικά η ελληνική κυβέρνηση. Είναι ενδεικτικό, για παράδειγμα, ότι η λίστα των 4.000 απολύσεων που προβλέπονται από το Μνημόνιο για το 2013 δεν έχει κλείσει και παρ’ όλα αυτά οι εκπρόσωποι των δανειστών δεν εστιάζουν επιθετικά σ’ αυτό το ευαίσθητο θέμα.Ορόσημο αποτελεί ο Απρίλιος, όταν η Eurostat αναμένεται να επικυρώσει την επίτευξη του πρωτογενούς πλεονάσματος. Εχει σημασία σε ποιο ακριβώς ποσό θα προσδιοριστεί, γιατί η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για στήριξη των ασθενέστερων και χρειάζεται τη δυνατότητα να κάνει μια φιλολαϊκή κίνηση. Εχει, όμως, ακόμη μεγαλύτερη σημασία η εκπλήρωση της δέσμευσης που έχουν αναλάβει οι εταίροι να προχωρήσουν σε ρύθμιση για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, θέμα που θέτει επιτακτικά το ΔΝΤ.Είναι σαφές ότι το ζήτημα είναι λιγότερο λογιστικό και περισσότερο πολιτικό. Αμεσο κούρεμα δεν πρόκειται να γίνει, οι μειώσεις επιτοκίων και οι επιμηκύνσεις στο χρόνο αποπληρωμής των δανείων οριακά μόνο αποτελέσματα μπορούν να έχουν, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν οι πιστωτές αποφασίσουν να «βγάλουν» το χρέος βιώσιμο μπορούν να το κάνουν.
Το μυστικό χαρτί για έξοδο στις αγορέςΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟπαράδειγμα των πολλαπλών «αναγνώσεων» είναι η πρωτοβουλία της Japonica Partners που διοργανώνει συμπόσιο τον προσεχή Φεβρουάριο στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος, ως μέρος της εκστρατείας «Η Ελλάδα είναι A+».Το μυστικό χαρτί της κυβέρνησης -σύμφωνα με πληροφορίες- είναι ότι εκείνη την περίοδο, πριν δηλαδή από τις ευρωεκλογές του Μαΐου, θα επιχειρήσει μια (ανεπισήμως) εγγυημένη έξοδο στις αγορές, με την έκδοση πενταετούς ομολόγου, του οποίου η αγορά θα είναι βέβαιη από πριν, προκειμένου να αλλάξει η ψυχολογία στην αγορά και να σταλεί ένα ισχυρό μήνυμα αλλαγής κατάστασης εντός και εκτός συνόρων.Το αδύνατο σημείο αυτού του σχεδιασμού είναι ότι αν, παρ’ όλα αυτά, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών είναι κακό για την κυβέρνηση, ειδικά για το ΠΑΣΟΚ που βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, την επόμενη μέρα η πίεση του ΣΥΡΙΖΑ για εθνικές εκλογές θα ενταθεί και ατύπως η χώρα θα περάσει σε μακρά προεκλογική περίοδο, κάτι που πάντα λειτουργεί διαλυτικά.Με άλλα λόγια, δεν απαντιέται εύκολα το ερώτημα αν κάποιες δυνητικές νίκες σε μακροοικονομικό επίπεδο θα έχουν κοινωνικό αντίκτυπο ή θα χαθούν στην… αιθαλομίχλη.ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΑΝΟΥ
aspanou@e-typos.com


Δημοσιεύεται στον Τύπο της Κυριακής

  Ενάμιση χρόνο μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2012 και οδεύοντας στη συμπλήρωση τεσσάρων χρόνων από την έλευση του Μνημονίου (την άνοιξη, μαζί με τη διεξαγωγή των δύο προγραμματισμένων εκλογών), το πολιτικό σκηνικό εξακολουθεί να καταγράφεται ασταθές και ευμετάβλητο, με αξιόλογη όμως φαινομενική
«σταθερότητα» στις βασικές τουλάχιστον τάσεις της εκλογικής συμπεριφοράς.Τι άλλαξε στο χρόνο που πέρασε; Αξιοποιώντας τα εξαγόμενα των δύο μεγάλων συνδρομητικών ερευνών που διεξάγονται στην Ελλάδα με κάλπη στο ερώτημα της πρόθεσης ψήφου (των εταιριών MRB και Metron Analysis) διαπιστώνουμε ότι δεν έχουν αλλάξει και πάρα πολλά πράγματα.Συγκρίνοντας π.χ. τους μέσους όρους των αποτυπώσεων πρόθεσης ψήφου ανάμεσα στον περυσινό και το φετινό Δεκέμβριο (Πίνακας 1) διαπιστώνουμε ότι όλο κι όλο 5 περίπου μονάδες έχουν αλλάξει κατεύθυνση, με τον κύριο όγκο μάλιστα να συσσωρεύεται στους αναποφάσιστους (2,4%), στην επιλογή της αποχής (0,9%) ή στην επιλογή «άλλου» μικρότερου κόμματος εκτός των επτά κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο (1%).Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι από κύρια αυτά κόμματα μόνο το ΚΚΕ και η Ν.Δ. εμφανίζουν μικρή αύξηση (κατά 0,3% και 0,5%, αντίστοιχα), ενώ τα υπόλοιπα πέντε κόμματα βρίσκονται σήμερα χαμηλότερα απ’ ό,τι πριν ακριβώς ένα χρόνο. Κατά 0,5% ο ΣΥΡΙΖΑ, στο όριο του 1% το ΠΑΣΟΚ, Ανεξάρτητοι Ελληνες και Χρυσή Αυγή, ενώ η ΔΗΜ.ΑΡ. εμφανίζει τη μεγαλύτερη μείωση, κατά 1,6%, που αντιπροσωπεύει περίπου το 1/3 της πρόθεσης ψήφου που διέθετε πέρυσι (4,5%) και στις δύο εταιρίες.Παρ’ όλα αυτά, στην πρόθεση ψήφου προηγείται ο ΣΥΡΙΖΑ, τόσο τον Δεκέμβριο 2012 όσο και τώρα, και το μόνο που αλλάζει είναι η έκταση του προβαδίσματος από σχεδόν 2 μονάδες σε 1 μονάδα. Το αξιοσημείωτο όμως είναι ότι το προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ σημειώνεται μόνο στις δύο ακραίες στιγμές, στην αρχή και το τέλος της περιόδου που εξετάζεται.Σε όλη τη διάρκεια του 2013, δηλαδή, η Ν.Δ. ήταν σταθερά μπροστά, όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, με τα ευρήματα πρόθεσης ψήφου της εταιρίας Rass, τα οποία έχουν δημοσιευτεί κατά τη διάρκεια του 2013 στον «Ε.Τ.». Στον ίδιο πίνακα έχει συμπεριληφθεί και η πορεία της Χρυσής Αυγής που μετά τη δολοφονία στο Κερατσίνι και τις διώξεις στελεχών της βρίσκεται μόνιμα κοντά στο 6%, τουλάχιστον στα ευρήματα της συγκεκριμένης εταιρίας, ενώ στον πίνακα 3 παρακολουθούμε ένα κολάζ αναδιαμορφούμενων ποσοστών που αφορούν στα υπόλοιπα κόμματα χωρίς σαφείς τάσεις και συμπεράσματα.
Κανένα συγκεκριμένο συμπέρασμα άλλωστε δεν μπορεί να προκύψει όταν περισσότεροι από 1 στους 4 ερωτωμένους δεν απαντούν στην πρόθεση ψήφου (αναποφάσιστοι, αποχή) και τα κόμματα τείνουν ως επί το πλείστον να εμφανίζονται σε χαμηλότερες τιμές απ’ ό,τι πριν από ένα χρόνο.Το γενικό συμπέρασμα δηλαδή μπορεί να είναι μόνο η αστάθεια της εκλογικής συμπεριφοράς, ιδίως όταν ληφθεί υπόψη ότι, παρά το +/-5,1% που εμφανίζεται στον τελικό ισολογισμό να αλλάζει επιλογή (Πίνακας 1), στην πραγματικότητα υπάρχει μια τεράστια κινητικότητα της τάξης του 35% στο εκλογικό σώμα. Κόσμος πάει και έρχεται, δηλώνοντας διαφορετικό κόμμα από δημοσκόπηση σε δημοσκόπηση, χωρίς να υπάρχει ουσιαστικά κανένα κόμμα που μόνιμα χάνει είτε κερδίζει ψηφοφόρους.
Ακόμα και στο επίπεδο κορυφής (Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ) οι συσπειρώσεις ταλαντεύονται, βρίσκοντας σήμερα τον ΣΥΡΙΖΑ στο ίδιο επίπεδο που βρισκόταν η Ν.Δ. τον περυσινό Δεκέμβριο (75,2%), αλλά και 3,5 μονάδες χαμηλότερα από τη δική του περυσινή συσπείρωση, ενώ η Ν.Δ. εμφανίζει σήμερα τη χαμηλότερη συσπείρωσή της σε όλη την περίοδο (72,4%). Η διαχρονική απεικόνιση των συσπειρώσεων των δύο κομμάτων, σύμφωνα με τα ευρήματα της Rass, εμφανίζεται στον Πίνακα 4, ενώ στον Πίνακα 5 μπορεί να παρακολουθήσει κανείς μια πληρέστερη εικόνα μαζί με τους μετακινούμενους ψηφοφόρους και όσους τοποθετούνται στην απροσδιόριστη στάση.Βλέπουμε δηλαδή ότι το ποσοστό που σήμερα λείπει από τη συσπείρωση της Ν.Δ. σε σχέση με πέρυσι έχει τοποθετηθεί στην απροσδιόριστη στάση, ενώ το ποσοστό των ψηφοφόρων της που δηλώνουν πρόθεση να ψηφίσουν άλλο κόμμα μένει σταθερό, λίγο πάνω από το 12%. Στον ΣΥΡΙΖΑ, αντίθετα, η τάση απομάκρυνσης καταγράφεται σήμερα κοντά στο 20%, έναντι μόλις 11,3% τον περυσινό Δεκέμβριο, ενώ η απροσδιόριστη στάση περιορίζεται σημαντικά στο 5% των ψηφοφόρων του.Τα ευρήματα αυτά δηλώνουν δύο διαφορετικά συμπεράσματα για τα δύο κόμματα. Η Ν.Δ. έχει προβλήματα συσπείρωσης και γι’ αυτό το λόγο χάνει το προβάδισμα που διατήρησε κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Οπως πέρυσι, μετά την ψήφιση του τελευταίου Μνημονίου (Νοέμβριος 2012), έτσι και τώρα, η αμφισημία, που εν πολλοίς διατηρείται ως προς την κατάληξη των διαπραγματεύσεων με την τρόικα, οδηγεί μέρος των ψηφοφόρων της σε στάση αναμονής, διατηρώντας και το αξιόλογο μερίδιο όσων δηλώνουν ότι θα επιλέξουν άλλο κόμμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη, φαίνεται να εμφανίζει ουσιαστικότερα προβλήματα συνοχής.Με περιορισμένη την εμπιστοσύνη ότι η πολιτική του πρόταση αποτελεί εναλλακτική για τη χώρα, ακόμα σε όσους τον ψήφισαν τον Ιούνιο 2012, δεν μπορεί να αποφύγει την εικόνα του «κόμματος διαμαρτυρίας», με αποτέλεσμα, στη συγκεκριμένη τουλάχιστον συγκυρία, να εκδηλώνεται σοβαρή τάση απομάκρυνσης προς άλλους προορισμούς που… εκδηλώνουν ενδεχομένως επίσης ελκυστικά τη διαμαρτυρία.
Μόνο το 29,5% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ «εκφράζεται από το κόμμα που στηρίζει»

Την ίδια ώρα, το αντίστοιχο ποσοστό στη Νέα Δημοκρατία φτάνει το 44,2%

Παρ’ όλα αυτά, η ανοδική τάση που εμφανίζει η επιλογή του Α. Τσίπρα στο ερώτημα του καταλληλότερου πρωθυπουργού τους τρεις τελευταίους μήνες (Πίνακας 6, στοιχεία Rass), περιορίζοντας κάπως την πολύ μεγάλη διαφορά που τον χωρίζει από τον πρωθυπουργό Α. Σαμαρά, αποτελεί ένα σχετικά ευνοϊκό εύρημα για τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά μένει ακόμα το πολύ σοβαρό χάντικαπ του «σκεπτικισμού» με τον οποίο προσεγγίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ οι ψηφοφόροι του.Οπως φαίνεται μόνο το 29,5% των ψηφοφόρων ΣΥΡΙΖΑ απαντά ότι «εκφράζεται από το κόμμα που στηρίζει», την ίδια ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό της Ν.Δ. φτάνει το 44,2% και υπολείπεται συγκριτικά με τα άλλα κόμματα μόνο από το 57,7% του ΚΚΕ. Τα συνολικά στοιχεία του Πίνακα αυτού δηλώνουν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την αστάθεια του εκλογικού σώματος που επιβεβαίωσε το 2013 και το 2014 ότι καλείται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να αποσαφηνίσει.Πάνος Σταθόπουλος 
Ειδικός εκλογικός αναλυτής 
Δημοσιεύεται στον Τύπο της Κυριακής