Προπαραμονή της ψήφισης του νομοσχεδίου για τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας και ανήμερα της Πανελλήνιας Ημέρας κατά της Σχολικής Βίας, το «Μανιφέστο» μίλησε με τη Ζέττα Μακρή, για δύο θέματα για τα οποία η υφυπουργός Παιδείας έχει πολλά να πει και περισσότερα να κάνει. Χαρακτηρίζει «ζωηρή» τη φαντασία και «άκρατη συνωμοσιολογία» τη στάση της αντιπολίτευσης στο υπό ψήφιση νομοσχέδιο, εξηγεί με υπομονή ένα ένα τα σημεία που προκαλούν αντιδράσεις και, κλείνοντας την ανά χείρας συνέντευξή της, μας διαβεβαιώνει ότι «η αντιμετώπιση της βίας στο σχολικό περιβάλλον είναι απόλυτη προτεραιότητα του υπουργείου».

Πώς κρίνετε τη στάση των κομμάτων σύσσωμης της αντιπολίτευσης στο νομοσχέδιο για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας;

Είναι περίεργο ότι –μετά τη δημόσια διαβούλευση και τη συζήτηση στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, μετά από άρθρα και συνεντεύξεις, μετά από ανάλυση σε βάθος και ουσιαστικό σχολιασμό από τον πρωθυπουργό, τον υπουργό και την υπόλοιπη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας πάνω στο σχέδιο νόμου για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση– αυτό που έχει επικρατήσει σαρωτικά και περιγράφει το επίμαχο νομοσχέδιο είναι μόνο το πλαίσιο λειτουργίας μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας! Απορίας άξιον δεν βρίσκετε και σεις; Ενα νομοσχέδιο, που αποτελείται από 176 άρθρα για την αναβάθμιση, τη χρηματοδότηση και τη διεθνοποίηση των δημοσίων πανεπιστημίων, με σαφή προτεραιότητα στα περιφερειακά ΑΕΙ, ακυρώνεται με εμμονικές δηλώσεις από την αντιπολίτευση, που προσπερνά επιδεικτικά και επιπόλαια τα 5/6 του νομοσχεδίου και εστιάζει στο 1/6 που αφορά στα Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Την αντιμεταρρυθμιστική στάση της αντιπολίτευσης θα την κρίνει το εκλογικό σώμα, όπως άλλωστε έκρινε και κατέταξε την πρότερη αντιπολιτευτική παρουσία κάτω από την ισχυρή αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Χαρακτηρίσατε το τοπίο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση «άναρχο». Σε τι ακριβώς αναφερόσασταν;

Το τοπίο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση σίγουρα δεν χαρακτηρίζεται αρρύθμιστο εκ προοιμίου ή εκ πεποιθήσεως, αλλά μετατρέπεται σε αρρύθμιστο εκ προθέσεως. Ο χώρος των πανεπιστημίων είναι χώρος παιδείας, έρευνας, καινοτομίας, έργου, αναγνώρισης και προσφοράς. Αυτός ο χώρος αξίζει σεβασμό, όχι διασυρμό! Και συντάσσομαι με την επισήμανση του υπουργού Παιδείας ότι πέρασαν οι εποχές που τα πανεπιστήμια ήταν ορμητήρια των μειοψηφιών και ότι πρέπει να ομαλοποιηθεί η λειτουργία τους.

Ωστόσο, και μερίδα συνταγματολόγων επισημαίνει την παραβίαση του άρθρου 16 του Συντάγματος με το νομοσχέδιο που φέρατε. Είναι θέμα ερμηνείας;

Νομοθετούμε με τη σιγουριά της συνταγματικής ορθότητας και της ενωσιακής δέσμευσης που έχουμε αναλάβει και την οποία έχουμε ακόμα σε εκκρεμότητα. Σε καμία περίπτωση δεν παρακάμπτουμε το Σύνταγμα, πόσω μάλλον να το παραβιάσουμε! Ως νομικός και πολιτικός της εποχής μου, πιστεύω ότι το Σύνταγμα ερμηνεύεται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί ή επιτρέπεται να παρερμηνευθεί. Θα δανειστώ τα ευθύβολα λόγια του υπουργού Παιδείας Κυριάκου Πιερρακάκη: «Θα μπορούσε κανείς να δει την εξέλιξη της ερμηνείας του άρθρου 16 μέσα στον χρόνο. Αν ανοίξουμε το άρθρο 16 και αρχίσουμε να το διαβάζουμε, θα δούμε ότι υπάρχει μία λέξη, “δωρεάν”. Oμως έχουμε δίδακτρα στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, στα μεταπτυχιακά. Τι έχει έρθει να πει το Συμβούλιο της Επικρατείας εδώ: Oτι το 1975 δεν υπήρχαν μεταπτυχιακά, οπότε μπορούμε να έχουμε δίδακτρα στα μεταπτυχιακά, παρότι λέμε δωρεάν στο σύνταγμα. Τι έχουμε έρθει να κάνουμε στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο; Eχουμε δίδακτρα και στα προπτυχιακά. Τι έχει πει η Διοικητική Δικαιοσύνη; Οτι δεν υπάρχει εξ αποστάσεως εκπαίδευση, όπως υπάρχει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, το ’75, άρα μπορεί να γίνει αυτή η ερμηνεία. Υπάρχουν λοιπόν και πάρα πολλές άλλες μεταβολές που έχουν συντελεστεί μέσα στον χρόνο. Το ’75 δεν υπήρχε η Ανεξάρτητη Αρχή που σας ανέφερα – και δεν υπήρχαν και σχετικές ενωσιακές αποφάσεις, σε ό,τι αφορά τα παραρτήματα, με πιο θεμελιώδεις αυτές που αναφέρονται στις γνωμοδοτήσεις των κορυφαίων καθηγητών Συνταγματικού Δικαίου, που έρχονται να φωτίσουν αυτήν την τελεολογική ανάγνωση του συντάγματος που θεωρούμε επιβεβλημένο να γίνει. Και είναι επιβεβλημένο και για το εθνικό συμφέρον».

Ενα από τα βασικότερα επιχειρήματα όσων αντιδρούν είναι η υπονόμευση των δημοσίων πανεπιστημίων με την ίδρυση των μη κρατικών. Καθώς επίσης και η δημόσια δωρεάν Παιδεία. Πώς απαντάτε;

Προτεραιοποιούμε, έμπρακτα και εμφατικά, την αναβάθμιση των ελληνικών ΑΕΙ και οριοθετούμε το πλαίσιο λειτουργίας των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Οι ρυθμίσεις που αφορούν στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης πρεσβεύουν τη στρατηγική προτεραιότητα που δίνουμε στα πανεπιστήμια της περιφέρειας, ενώ τα 176 άρθρα που αφορούν στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο ισχυροποιούν την αυτονομία, δυναμώνουν το αυτοδιοίκητο, ενισχύουν την οικονομική και τη διοικητική αυτοτέλεια των ελληνικών πανεπιστημίων, απαλλαγμένη από την κρατική γραφειοκρατία. Στηρίζουμε τη δημόσια Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με χρηματοδότηση μεγαλύτερη του 1 δισ. ευρώ, διασφαλίζουμε την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της περιουσίας των ΑΕΙ, την αναβάθμιση του ρόλου του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Ερευνας και την ενίσχυση της διεθνοποίησης και της εξωστρέφειας των πανεπιστημίων. Είναι δυνατόν κάποιος, που έχει διαβάσει το νομοσχέδιο, να εξακολουθεί να διατείνεται ότι κινδυνεύει η δωρεάν δημόσια Παιδεία από τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων; Από πού πηγάζει αυτός ο υποτιθέμενος κίνδυνος και ποιον στόχο θα πλήξει, σύμφωνα με τη ζωηρή φαντασία και την άκρατη συνωμοσιολογία της αντιπολίτευσης; Οταν η συντριπτική πλειονότητα των άρθρων του νομοσχεδίου αφορούν την ισχυροποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων και πρωτίστως των περιφερειακών, πώς είναι δυνατόν να πλήττονται τα δημόσια ΑΕΙ; Αναβαθμίζονται τα ελληνικά πανεπιστήμια με έναν νόμο που έπρεπε να έχει ψηφιστεί καιρό τώρα και, πραγματικά, αναρωτιέμαι ποιες σκοπιμότητες εξυπηρετεί η καταψήφισή του. Επιπλέον, σχετικά με τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, θέλω να τονίσω ξανά ότι οι θεμελιώδεις διατάξεις που περιγράφουν, σε 29 άρθρα, το πλαίσιο λειτουργίας των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης διέπονται από υψηλές προδιαγραφές, περιλαμβάνουν απαιτητικές προϋποθέσεις και θα πρέπει να ικανοποιούν αυστηρότατα κριτήρια ακαδημαϊκής ποιότητας, τα αυστηρότερα στην Ευρώπη. Η ιστορική μεταρρύθμιση που φέρνουμε στον πανεπιστημιακό χώρο στην Ελλάδα θα αναδείξει τις ανταγωνιστικές δυνατότητές της στο παγκόσμιο προσκήνιο της ανώτατης εκπαίδευσης.

Σε ό,τι αφορά τις καταλήψεις σε σχολές και τμήματα στα πανεπιστήμια της χώρας, πώς κρίνετε ότι πρέπει να λυθεί το θέμα; Και εσείς η ίδια παραδεχτήκατε πρόσφατα ότι με τις διαδικτυακές εξετάσεις τίθεται ζήτημα διαβλητότητας.

Ο πρωθυπουργός είχε πει ξεκάθαρα ότι όλοι θα τεθούν προ των ευθυνών τους, ενώ αναφερόμενος στις καταλήψεις είχε πει ότι δεν μπορεί να είναι κατ’ έθιμον ανεκτές και δεν καθρεφτίζουν την πραγματική θέληση των φοιτητών και το προσυπογράφω. Πρόσφατα είδαμε ότι το κύμα των καταλήψεων εκτονώθηκε με αποτέλεσμα να διασωθεί η εξεταστική περίοδος στο 90% των περιπτώσεων με τη συνεργασία των πρυτανικών αρχών και του υπουργείου Παιδείας. Γνωρίζω καλά και από την περίοδο της πανδημίας ότι όσοι διαφωνούν με τις διαδικτυακές εξετάσεις επικαλούνται την εγκυρότητά τους και το αδιάβλητο της διεξαγωγής τους. Ομως οι ψηφιακές εξετάσεις έχουν δοκιμαστεί και έχουν λειτουργήσει γιατί υπάρχουν οι τρόποι να διασφαλιστεί το αδιάβλητο.

Κυρία υπουργέ, τα περιστατικά βίας και παραβατικότητας στα σχολεία αποτελούν πλέον καθημερινότητα. Μήπως τα μέτρα που έχετε λάβει δεν είναι αρκετά; Υπάρχουν περιθώρια για επιπλέον παρεμβάσεις;

Σήμερα, Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας, σας διαβεβαιώνω ότι η αντιμετώπιση της βίας στο σχολικό περιβάλλον είναι απόλυτη προτεραιότητα του ΥΠΑΙΘΑ. Το ήδη υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για την πάταξη της ενδοσχολικής βίας θα ενισχυθεί από μία καμπάνια εθνικής εμβέλειας κατά της βίας με σύμπραξη όλων των συναρμόδιων υπουργείων, που συμμετέχουν στην επιστημονική επιτροπή σχετικά με την εκπόνηση Εθνικής Στρατηγικής Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας Ανηλίκων που συστήθηκε ύστερα από απόφαση του ίδιου του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη. Στο πλαίσιο αυτής της καμπάνιας, θα υπάρξει μια πλατφόρμα καταγραφής αναφορών και διαχείρισης περιστατικών σε κάθε σχολική μονάδα της χώρας, τα οποία θα εξετάζονται ενδελεχώς από την τετραμελή «Ομάδα Δράσης για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Ενδοσχολικής Βίας και του Εκφοβισμού», που θα εδρεύει στις Διευθύνσεις Π.Ε. και Δ.Ε., καθώς και από την επταμελή Επιστημονική Επιτροπή που θα εδρεύει στο ΥΠΑΙΘΑ.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη είχε θέσει, ήδη, από το προεκλογικό πρόγραμμα της προηγούμενης τετραετίας, τη σοβαρότητα του φαινομένου της ενδοσχολικής βίας και τους τρόπους αντιμετώπισής του στο σχολικό περιβάλλον. Αυτές οι δεσμεύσεις υλοποιήθηκαν στο ακέραιο από το αρμόδιο υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων με την ψήφιση, στις 8 Μαρτίου 2023, του νόμου του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού «“Ζούμε Αρμονικά Μαζί – Σπάμε τη Σιωπή”: Ρυθμίσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στα σχολεία». Επενδύουμε στο ανθρώπινο δυναμικό της εκπαίδευσης, έχουμε θεσμοθετήσει τον σύμβουλο σχολικής ζωής σε κάθε σχολική μονάδα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και αναδεικνύουμε τον θεσμό του ψυχολόγου και του κοινωνικού λειτουργού και την αναγκαιότητα παρουσίας τους στο σχολικό περιβάλλον. To 2019 στα σχολεία μας απασχολούνταν μόλις 1.600 ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, μέσα σε τρία χρόνια, διπλασίασε αυτόν τον αριθμό και σήμερα 3.200 ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί βρίσκονται δίπλα στα παιδιά, στους εκπαιδευτικούς και στις οικογένειες. Ταυτόχρονη προτεραιότητα και μέριμνα του ΥΠΑΙΘΑ είναι οι εμπλουτισμένες επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, μέσα από την ανάπτυξη στοχευμένου επιμορφωτικού υλικού με 150.000 επιμορφωτικές δράσεις εκπαιδευτικών τα τελευταία 3 χρόνια και για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια.

Επιπρόσθετα, συνεχίζουμε με την ενδυνάμωση υποστηρικτικών φορέων, με αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού τους κατά 152% από το 2018-2019, ενώ επενδύουμε στη συνεργασία με αρμόδιους φορείς για στοχευμένες παρεμβάσεις στα σχολεία, την ένταξη αρχών και αξιών στη διδασκαλία των παιδιών μας, όπως ο σεβασμός, η ανεκτικότητα, η διαφορετικότητα κ.ά., μέσω των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, καθώς και την υλοποίηση των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, τα οποία εφαρμόζονται στα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία και καλλιεργούν το πνεύμα κατά της βίας και των διακρίσεων. Ενσωματώνουμε προτάσεις της ευρύτερης κοινότητας μέσω του συστηματικού διαλόγου με φορείς εντός και εκτός εκπαιδευτικής κοινότητας και είμαστε, έμπρακτα και υπεύθυνα, δίπλα σε κάθε παιδί, κάθε έφηβη, κάθε έφηβο που χρειάζεται βοήθεια και συμβουλές και τους παροτρύνουμε να σπάσουν τη σιωπή τους και να μιλήσουν, γιατί είμαστε εδώ για να ακούσουμε τη φωνή τους. Σαφέστατα το φαινόμενο της σχολικής βίας και του εκφοβισμού είναι εξαιρετικά ανησυχητικό και μας θέτει προ των ευθυνών μας. Η Παιδεία μπορεί να διαδραματίσει δραστικό ρόλο και το υπουργείο μας τάσσεται με όλες του τις δυνάμεις στον αγώνα της ενημέρωσης, της πρόληψης και της κινητοποίησης κατά του φαινομένου της σχολικής βίας και εκφοβισμού, τόσο ως προς την παραδοσιακή έκφρασή του όσο και ως προς τη διαδικτυακή διάστασή του.