Τι μπορεί να γίνει λοιπόν προκειμένου ο ένας εκ των βασικών πυλώνων του οικοδομήματος του νέου θεσμικού πλαισίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το μοντέλο διοίκησης, να είναι μεταρρυθμιστικός αλλά και συνάμα σταθερός; Χρειάζεται να επιλεγεί εκείνο το σχήμα διοίκησης το οποίο θα ξεπερνά τα παραπάνω εμπόδια, ενώ ταυτόχρονα θα συνοδεύεται από θεσμικά αντίβαρα, διαδικασίες ελέγχου, λογοδοσίας και διαφάνειας και θα επιτυγχάνει τη μέγιστη δυνατή συναίνεση και αποδοχή από τα ίδια τα πανεπιστήμια.

Στην κατεύθυνση αυτή η υιοθέτηση μιας διακριτής διττής δομής διακυβέρνησης, με Συμβούλιο και Σύγκλητο, με διαχωρισμένες αρμοδιότητες και σαφείς ρόλους, συνιστά τη βέλτιστη επιλογή. Το Συμβούλιο, χωρίς να εμπλέκεται στην καθημερινή διοίκηση του Πανεπιστημίου, θα υποστηρίζεται από μια χωριστή διοικητική δομή, προκειμένου να ασκεί αποτελεσματικά και εύρυθμα το σύνολο των αρμοδιοτήτων του:

α) Εποπτεία της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου και έλεγχος στις αποφάσεις των οργάνων διοίκησης, στην εφαρμογή των προγραμματικών συμφωνιών με το ΥΠΑΙΘ και στην εν γένει λειτουργία του ΑΕΙ.

β) Εποπτεία της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας και συνεργασία με την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, ώστε να διασφαλίζεται αντικειμενικότητα στις διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης,

γ) Συνεργασία με τη Σύγκλητο στη στρατηγική του Ιδρύματος, στη σύναψη προγραμματικών συμφωνιών, στην εξεύρεση πόρων και νέων πηγών χρηματοδότησης και στην ανάπτυξη της εξωστρέφειας του ΑΕΙ.

δ) Εποπτεία και άσκηση αρμοδιοτήτων Γενικής Συνέλευσης του ΝΠΙΔ του ΑΕΙ σχετικά με διαχείριση, εκμετάλλευση και αξιοποίηση της ακίνητης, κινητής και άυλης περιουσίας του ΑΕΙ.

Στην περίπτωση του πρύτανη συνεχίζεται η εκλογή μαζί με τους αντιπρυτάνεις σε ενιαίο ψηφοδέλτιο από το σώμα των μελών ΔΕΠ του Ιδρύματος, όπως ισχύει και σήμερα μετά την ψήφιση του ν. 4692/2020. Ο πρύτανης θα προΐσταται του Πανεπιστημίου, το Πρυτανικό Συμβούλιο θα μπορεί να έχει αυξημένες αρμοδιότητες καθώς θα έχουν θεσπιστεί αντίβαρα με τον εποπτικό ρόλο του Συμβουλίου, ενώ η Σύγκλητος θα εξακολουθήσει να έχει σε μεγάλο βαθμό τις σημερινές εκτελεστικές αρμοδιότητες με έμφαση στα ακαδημαϊκά θέματα. Βούληση για συμπόρευση προς το μέλλον ενός σύγχρονου Πανεπιστημίου υπάρχει, εμπειρία από τις αστοχίες και τα σφάλματά του παρελθόντος υπάρχει. Χρειάζεται διαβούλευση και διαμόρφωση ενός νέου και ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το οποίο θα μείνει επί μακράν και θα μπορέσει να μείνει γιατί θα το έχει αποδεχθεί η ακαδημαϊκή κοινότητα, αδιαφορώντας για τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες και τις εμμονές μειοψηφιών του προσκηνίου και του παρασκηνίου.

Δεν νοείται σύγχρονο πανεπιστήμιο, χωρίς θεσμικό πλαίσιο εναρμονισμένο στις απαιτήσεις της εποχής των εκθετικών τεχνολογικών αλλαγών. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ενισχύει το αυτοδιοίκητο των ελληνικών ΑΕΙ, αντικαθιστώντας τον παραδοσιακό ελεγκτικό ρόλο του κράτους με έναν περισσότερο θεσμικό, με σκοπό την παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας για το προσωπικό, τους φοιτητές, τους αποφοίτους των ΑΕΙ (ενίσχυση ποιότητας) και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και του ρόλου της ανώτατης εκπαίδευσης στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Βασικοί πυλώνες του πλαισίου είναι η διοίκηση και η οργάνωση του πανεπιστημίου, τα θέματα διαχείρισης και αξιοποίησης πόρων και τα ακαδημαϊκά θέματα (σπουδές, διεθνοποίηση, εκλογές καθηγητών). Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στο μοντέλο διακυβέρνησης, ενώ για τα υπόλοιπα, που μπορεί να έχουν και μεγαλύτερο αντίκτυπο στον εκσυγχρονισμό των πανεπιστημίων μας, αξίζει να αφιερωθεί ξεχωριστό «κεφάλαιο» αρθρογραφίας.

Παρότι η συναίνεση και η θεσμική ηρεμία θα έπρεπε να είναι το ζητούμενο στα πανεπιστήμια, σήμερα, το θεσμικό πλαίσιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, μετά από πέντε συνολικές και αναρίθμητες μερικές αλλαγές την τελευταία δεκαπενταετία, έχει επανέλθει λίγο-πολύ σε αυτό του 1982. Αρχικά ο ν. 3549/2007 και έπειτα ο ν. 4009/2011 επιχείρησαν να το εκσυγχρονίσουν. Ωστόσο, οι ακόλουθες γνωστές τροποποιήσεις αλλοίωσαν τη φυσιογνωμία του ν. 4009/2011 και τελικά με τον ν. 4485/2017 των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, επήλθε επί της ουσίας η κατάργησή του. Πέρα από τις γνωστές εμμενικές ιδεοληψίες της νυν αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο ν. 4009/201 1 δεν κατόρθωσε να φέρει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, για μια σειρά από αιτίες. Σίγουρα έπαιξε ρόλο η χρονική συγκυρία με την κορύφωση της τότε οικονομικής κρίσης και συγχρόνως η προβολή του ως «ξενόφερτου» προϊόντος επιβολής στο πλαίσιο των μνημονίων. Δεν έλειπαν οι νομοθετικές αστοχίες, τόσο στη συγκρότηση όσο και σας αρμοδιότητες των κεντρικών οργάνων, στη σύγχυση των εννοιών του Οργανισμού και του Εσωτερικού Κανονισμού, ενώ δεν συνοδευόταν από πρότυπο εσωτερικό κανονισμό, ώστε να εφαρμοστεί πλήρως μετά την ψήφισή του. Βασικό στοιχείο της περιορισμένης αποτελεσματικότητας εκείνου του νόμου και κυρίως της άδικης συλλήβδην στοχοποίησής του ήταν η επιζητούμενη αλλαγή στο σύστημα διακυβέρνησης των ΑΕΙ, ένα σύστημα το οποίο επί 30 χρόνια αποτελούσε και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων. Ζητήματα όπως το καθεστώς δυαρχίας εξαιτίας της εκλογής του σημαντικού αριθμού των εσωτερικών μελών του Συμβουλίου από το ίδιο εκλογικό σώμα με τον πρύτανη και η εμπλοκή των Συμβουλίων Ιδρύματος σε καθημερινές διαχειριστές πράξεις, όπως οι εγκρίσεις και τροποποιήσεων προϋπολογισμών, συνετέλεσαν στον αποπροσανατολισμό τους από την κύρια αποστολή τους και, πλην ελάχιστων περιπτώσεων, δεν επέτρεψαν την αρμονική, παρά μόνο την τυπική, συνεργασία πρυτανικών αρχών και Συμβουλίων Ιδρυμάτων. Η εμπειρία αυτή είναι τόσο χρήσιμη όσο και αναγκαία για τον σχεδιασμό του νέου θεσμικού πλαισίου και βέβαια για να μην επαναληφθεί το ίδιο σκηνικό προς τέρψη των γνωστών δυναμικών και ακραίων μειοψηφιών εκατέρωθεν. Δεν πρέπει να μονοπωλήσει τον δημόσιο λόγο και τα πολιτικά επιχειρήματα η όποια επιστροφή σε παρελθοντικά μη βιώσιμα και κυρίως μη αποτελεσματικά σχήματα διακυβέρνησης. Πολλώ δε μάλλον, τώρα που τα πανεπιστήμια περνούν σε μια νέα δυναμική φάση, έχουν εν πολλοίς ξεπεράσει τις παθογένειες και τις αναχρονιστικές αντιλήψεις κάποιων λίγων που τα κρατούσαν δέσμια και πλέον όλη η ακαδημαϊκή κοινότητα συγχρονίζεται με τις ανάγκες των σύγχρονων διεθνών εξελίξεων και είναι έτοιμη να αξιοποιήσει ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο και παρεχόμενα εργαλεία.

Αν δούμε τι συμβαίνει και πώς διαφοροποιείται το ζήτημα της διοίκησης σε άλλες χώρες, θα διαπιστώσουμε άτι δεν υφίσταται μια ενιαία αντιμετώπιση. Η σύνθεση και ο ρόλος των Συμβουλίων διαφέρουν, σε ορισμένες χώρες έχουν τον ρόλο του εποπτικού οργάνου, ο οποίος διαχωρίζεται σαφώς από τον ρόλο του εκτελεστικού οργάνου, ενώ σε άλλες χώρες το Συμβούλιο έχει και σαφείς εξουσίες λήψης αποφάσεων. Όσον αφορά την εκλογή πρύτανη, αλλού οι πρυτάνεις εκλέγονται από την ακαδημαϊκή κοινότητα, σε άλλες χώρες ο πρύτανης διορίζεται από το Συμβούλιο, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες ο πρύτανης διορίζεται από το υπουργείο ή ο προτεινόμενος υποψήφιος χρειάζεται υπουργική έγκριση.

Στη Βουλή έφτασε το θέμα της καθυστέρησης πληρωμής χιλιάδων νεοδιόριστων εκπαιδευτικών, γεγονός το οποίο παραδέχτηκε η αρμόδια υφυπουργός Παιδείας Ζέτα Μακρή αλλά το απέδωσε στον μεγάλο αριθμό διορισμών μόνιμων εκπαιδευτικών που έγινε φέτος στα σχολεία.

Για το ζήτημα αυτό κατέθεσε ερώτηση στη Βουλή ο βουλευτής του ΚΚΕ Γιάννης Δελλής, ο οποίος τόνισε ότι πολλές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης δεν έχουν καταβάλει ακόμα τα μισθολογικά κλιμάκια των νεοδιόριστων, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να εξακολουθούν να πληρώνονται με 737 ευρώ, και να πρέπει με αυτόν τον μισθό να ανταποκριθούν στα έξοδα στέγασης, μετακίνησης και διαβίωσης, τα οποία ολοένα και αυξάνονται.

Απαντώντας η υφυπουργός τόνισε ότι τυχόν καθυστερήσεις που παρατηρούνται, σε μικρό όμως αριθμό Διευθύνσεων, στον υπολογισμό και την απόδοση των μισθολογικών κλιμακίων, οφείλονται στον μεγάλο αριθμό διορισμών και υπογράμμισε ότι «σε κάθε περίπτωση βεβαίως, οι νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί θα λάβουν αναδρομικά το σύνολο των αποδοχών που τους αναλογεί. Οι διευθύνσεις πρέπει να επιταχύνουν, αλλά δεν αφορά ούτε σε αμέλεια, ούτε σε αδιαφορία του υπουργείου Παιδείας».

Επιπλέον, η κυρία Μακρή τόνισε ότι:

Σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 26 του νόμου 4354 του 2015, η μισθολογική κατάταξη των υπαλλήλων στα μισθολογικά κλιμάκια του άρθρου 9 αυτού του νόμου πραγματοποιείται σύμφωνα με τα τυπικά τους προσόντα, τον χρόνο υπηρεσίας στον φορέα που υπηρετούν και τον χρόνο υπηρεσίας που έχει αναγνωριστεί από τον φορέα αυτόν μέχρι τις 31-12-2015.

Σε ό,τι αφορά στην προϋπηρεσία με βάση τα προβλεπόμενα στις διατάξεις του ίδιου άρθρου και νόμου και τις οδηγίες που έχει δώσει η διευκρινιστική εγκύκλιος του Αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών, στην περίπτωση που υποβάλλεται από νεοδιόριστους μετά την 01-01-2016 αίτηση αναγνώρισης προϋπηρεσίας μετά το διορισμό τους, τα οικονομικά αποτελέσματα έχουν ισχύ από την ημερομηνία αίτησης του υπαλλήλου.

Εξυπακούεται ότι η ως άνω προϋπηρεσία, ανεξάρτητα από το τυπικό προσόν με το οποίο διανύθηκε που μπορεί να αναγνωριστεί, είναι αυτή η οποία αναφέρεται στον ίδιο νόμο, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, με βάση την εγκύκλιο.

Σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του ίδιου άρθρου και του ίδιου νόμου, μετά τη μισθολογική κατάταξη της προηγούμενης παραγράφου, η μισθολογική εξέλιξη όλων των υπαλλήλων αναστέλλεται από την 1-1-2016 μέχρι τις 31-12-2017.

Συνάγεται, λοιπόν, από όλα αυτά ότι το χρονικό διάστημα από 1-1-2016 μέχρι 31-12-2017 δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν για τη μισθολογική εξέλιξη, γιατί ισχύει η αναστολή για όλους τους υπαλλήλους, υπηρετούντες και νεοδιόριστους, ανεξάρτητα από την εργασιακή τους σχέση.

Επίσης, είναι γνωστό ότι τα επιδόματα εορτών -Χριστουγέννων, Πάσχα- και αδείας, που προβλέπονται από οποιαδήποτε γενική ή ειδική διάταξη ή ρήτρα ή όρο συλλογικής σύμβασης εργασίας, διαιτητική απόφαση με ατομική σύμβαση εργασίας ή συμφωνία για λειτουργούς, υπαλλήλους, μισθωτούς του Δημοσίου, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων και των ΔΕΚΟ και ΟΤΑ, καθώς και για τα μόνιμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και τους αντίστοιχους της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού και Λιμενικού Σώματος, έχουν καταργηθεί από 1-1-2013

Του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΛΑΚΑΣΑ

Το μακρόπνοο σχέδιο της αλλαγής των προγραμμάτων σπουδών και βιβλίων, που στοχεύει να αλλάξει τον τρόπο διδασκαλίας από το Νηπιαγωγείο μέχρι και το Λύκειο, θα παρουσιάσει σήμερα η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, παρουσία του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη. Νέες μέθοδοι διδασκαλίας, ενίσχυση του ρόλου του μαθητή, διαφοροποίηση στην αξιολόγηση και ενίσχυση της ψηφιοποίησης είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των νέων προγραμμάτων σπουδών, που έρχονται να αντικαταστήσουν βιβλία και προγράμματα που ίσχυαν από το 1 998. Ηδη τα προγράμματα έχουν δημοσιοποιηθεί και αναμένεται να εφαρμοστούν σε πρώτο στάδιο πιλοτικά στα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία όλης της χώρας για τα επόμενα δύο σχολικά έτη. Σκοπός είναι να αξιολογηθούν, να υπάρξουν παρεμβάσεις από εκπαιδευτικούς µε στόχο τη βελτίωσή τους και στη συνέχεια από τον Σεπτέμβριο του 2023 να εφαρμοστούν σε όλα τα σχολειά. Διεργασίες γίνονται ώστε εντός των δύο χρόνων πιλοτικής εφαρμογής να έχουν ολοκληρωθεί και τα σχολικά εγχειρίδια που θα συνοδεύσουν τα νέα προγράμματα, αλλά και να πραγματοποιηθούν επιμορφώσεις σε πάνω από 35.000 εκπαιδευτικούς, για να ανταποκριθεί η εκπαιδευτική κοινότητα στις νέες προκλήσεις. Σημειώνεται ότι η θέσπιση νέων προγραμμάτων σπουδών είναι µια διαδικασία που μετράει πολλά χρόνια, µε προεργασία και από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, ώστε να παραδοθούν ολοκληρωμένα φέτος και να εφαρμοστούν σε 112 Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία. Η καθολική εφαρμογή τους, σύµφωνα µε δεσμεύσεις της πολιτικής ηγεσίας, θα ισχυροποιηθεί και από την ενίσχυση του εξοπλισµού στα σχολεία µε κονδύλι το οποίο θα προέρχεται από το Ταμείο Ανάκαμψης.